اشعار ترکی آذری و فارسی

اشعار ترکی آذری و فارسی

مئی ساتانلار کوچه‌سی- تورکی و فارسیجا شعرلر
اشعار ترکی آذری و فارسی

اشعار ترکی آذری و فارسی

مئی ساتانلار کوچه‌سی- تورکی و فارسیجا شعرلر

چیخسا اوکی ده‌ن

ساقی زامانین جبری منی سالسادا  هی ده ن

سرشار ائله جان ساغری نی قیرمیزی می ده ن

هجران ستمین ده ن اوجالیب گوگ لره ناله ام           

سوسدورمنـــی آنجاق سوروش احوالیمی نی ده ن

من مدرسه ده تکجــــــــه بو بیر نکته نی قاندیم           

مشکل آپارام فایـــدا(الف) ده ن یادا(ب)ی ده ن 

قانمـاق نه قه‌در چوخ او قه ده ر یانماقین آرتیق           

بختین بو  قه‌در  باغری نی چاتلاتما گیلی ده ن

دونموش بییینه  گون ده  کسر  یوخدور اریتسین           

بوشلا قوزئ یی باشلاما افسانـه گونئی ده ن

خرمایه یاخینلاش نئجــه کی حضرت زاهد           

گوزیومدی  خداده ن ولی گوز یوممادی ری ده ن

قاضی کی قضاوت ده اوگئی دوغمـاسی اولدو           

باج آلمالی دیر حشـره کیمی دوغما اوگئی ده ن

ایمان ائوی کفرین پیله گی ایلن یئخیلانـدیر

هریئرده اجل قصری اگر سست اولا پی ده ن

قانماز ائله قانمازدی باشـی عرشه ده چاتسا

یوخ فرقی پاریس ده ن اولا صادر یا رضی ده ن

باغلاردا یئرین برکیـده بیلسه قارا قارقا

بولبول چیخا بیلمـز یازا قورتارسادا دی ده ن

انسانی فنرمثلی کی یئغدین آچیلاندا            

گاه آنکارادان باش چیخـادار گاه دا دوبی ده ن

سانما کئ یئ یب ظلمکارا قارشی قلم لر 

تابوته دونر تخت قلم چیخــدی کی  کئی ده ن

ایسترسن اولاغ یوللانا قارداش یئمین آرتیـر            

عیسی ائله ین  معجزه نی اومما هـوچی ده ن

رستم سن اگر گوجلو اولانمازسن اجل ده ن              

سلطان سان اگرفایدالان افسانـه ی کی ده ن

جسمون  کی نهایت ده اولار  قورد قوشا قسمت             

منده ن سوز ائشیت ائیله حضر اوچ دانا پی ده ن

پول دور بو اوچون ان بویوگی  هر قده ر آرتسا              

قاپمــاق دا یقین سبقت آلارسان آنا لی ده ن

پارتی نظریم دیر او ایکینجی پی یه دایـر              

پارت ایلا آشان ایش سالاجاق پی سری هی ده ن

آیدین دیر اوچونجو پی علامت دی پلـوودان               

بوکسون کیسه سی گورنه یه وارث دی کلی ده ن

دوزگون سوزونه(عاصم) اگر مشتری قالسا              

ائل لر آرا نشر اولمالی دیر چیخسـا اوکی ده ن

یک سالگی وبلاگ

جشن یک سالی وبلاگ 

 با تشکر از تمامی دوستانی که در یک سال گذشته همراه و راهنمای بنده بوده‌اند، یک ساله شدن وبلاگ را مرهون راهنمایی‌ها و نظرات سازنده‌ی دوستان عزیز بوده‌ام، امیدوارم خداوند متعال توفیق عنایت نماید تا همچنان در خدمت علاقه‌مندان به فرهنگ و ادبیات کشور عزیزمان و ادبیات فاخر آذربایجان باشم. 

ملک دل را سپه ناز به یغما آمد

ملک دل را سپه ناز به یغما آمد

دیده را مژده که هنگام تماشا آمد

تا چه کردیم که چون سبزه ز کویی ندمیم

گل به گلزار شد و لاله به صحرا آمد

پرتو طلعت یوسف مگرش خواهد عذر

آنچه بر دیدهٔ یعقوب و زلیخا آمد

غمزه‌اش کرد طمع در دل و چونش ندهم

خاصه اکنون که تبسم به تقاضا آمد

مژدهٔ عمر ابد می‌رسد اکنون ز لبش

صبرکن یک نفس ای دل که مسیحا آمد

منع دل زین ره پر تفرقه کردم نشنید

رفت با یک حشر طاقت و تنها آمد

باش آماده فتراک ملامت وحشی

که تو در خوابی و صیاد ز سد جا آمد

وحشی بافقی

گر نکوبی حلقه صد جا بر در دل می‌شود

گر چه می‌دانم که می‌رنجی و مشکل می‌شود

گر نکوبی حلقه صد جا بر در دل می‌شود

همچو فانوسش کسی باید که دارد پاس حسن

زانکه لازم گشت و جایش شمع محفل می‌شود

یک رهش خاص از برای جان ما بیرون فرست

آن نگه کش تا به ما سد جای منزل می‌شود

رخنه بند دیده امید خواهد شد مکن

خاک کویت کز سرشک اشک ما گل می‌شود

آنچه کردی انفعالش عذر خواهد باک نیست

چشمها روزی اگر با هم مقابل می‌شود

دیده را خونبار خواهد کرد از دیدار زود

گر تغافل در میان زینگونه حایل می‌شود

دست بر هم سودنی دارد کزو خون می‌چکد

در کمین صید صیادی که غافل می‌شود

عشوه‌های چشم را کان غمزه می‌خوانند و ناز

من گرفتم سحر شد آخر نه باطل می‌شود

گل طراوت دارد اما گو به بلبل خوش ترا

کاب و رنگ صبحگاهش چاشت زایل می‌شود

دل اگر دیوانه شد دارالشفای صبر هست

می‌کنم یک هفته‌اش زنجیر و عاقل می‌شود

عشق و سودا چیست وحشی مایهٔ بی‌حاصلی

غیر ناکامی ز خودکامان چه حاصل می‌شود

وحشی بافقی

ترسم در این دلهای شب از سینه آهی سرزند

ترسم در این دلهای شب از سینه آهی سرزند

برقی ز دل بیرون جهد آتش به جایی درزند

از عهده چون آید برون گر بر زمین آمد سری

آن نیمه‌های شب که او با مدعی ساغر زند

کوس نبرد ما مزن اندیشه کن کز خیل ما

گر یک دعا تازد برون بر یک جهان لشکر زند

آتشفشانست این هوا، پیراهن ما نگذری

خصمی به بال خود کند مرغی که اینجا پر زند

می بی صفا، نی بی نوا، وقتست اگر در بزم ما

ساقی می دیگر دهد مطرب رهی دیگر زند

ما را درین زندان غم من بعد نتوان داشتن

بندی مگر بر پا نهد، قفلی مگر بر در زند

وحشی ز بس آزردگی زهر از زبانم می‌چکد

خواهم دلیری کاین زمان خود را بر این خنجر زند

وحشی بافقی

آنچه گفتی غایت مطلوب بود

آنچه کردی، آنچه گفتی غایت مطلوب بود

هر چه گفتی خوب گفتی هر چه کردی خوب بود

من چرا در عشق اندیشم ز سنگ طعن غیر

آنکه مجنون بود اینش در جهان سرکوب بود

چند گویی قصهٔ ایوب و صبر او بس است

بیش از این ما صبر نتوانیم آن ایوب بود

بود از مجنون به لیلی لاف یکرنگی دروغ

در میان گر احتیاج قاصد و مکتوب بود

من نمی‌دانم که این عشق و محبت از کجاست

اینقدر دانم که میل از جانب مطلوب بود

این عجایب بین که یوسف داشت در زندان مصر

پای در زنجیر و جایش در دل یعقوب بود

وحشی این مژگان خون پالا که گرد غم گرفت

یاد آن روزی که در راه کسی جاروب بود

وحشی بافقی

طواف کوی یار

به طوف کعبه من خاکسار خواهم رفت

ولی به یاد سر کوی یار خواهم رفت

اگر به باغ روم بهر دیدن گل و سرو

به یاد قامت آن گلعذار خواهم رفت

جدا ز یار چه باشم درین دیار مقیم

چو یار کرد سفر زین دیار خواهم رفت

مرا به میکده، ای محتسب رجوعی نیست

اگر روم پی دفع خمار خواهم رفت

به رهگذارش اگر خاک ره شود سر من

کجا چو وحشی از آن رهگذار خواهم رفت

وحشی بافقی

حدیث دل

جز حدیث دل که با شاهی دهان جام گفت

هر چه گفت اهل دلیل و درس و دانش خام گفت

می‌فریبند اهل ظاهر را به بوی باغ خلد

این حدیث معتبر را مرغکی در دام گفت

با چنین صنعت که زاهد می‌کند در لفظ و لحن

سنگ‌ها را می‌توان آئینه‌ی اسلام گفت

رشته‌ها شد مار و من حبل‌المتین جویم هنوز

هر که گفت از عقل دارم بهره‌ای سرسام گفت

غنچه‌ها را کاین چنین اندر فلاخن می‌نهند

بد مبین گر سوسنی واعظ شد و دشنام گفت

روز رجعت باید از سوراخ سوزن بگذری

این سخن با ترمه پوشی درزی ایام گفت

هرچه گفتار است بر دیوار و در کوبیدنی است

جز حدیث دل که با شاهی دهان جام گفت

عسگرشاهی اردبیلی

اولسون

قاشلارون قبله گاه اولور اولسون

اگری لر روبه راه اولور اولسون

زولفووه آشنا اولان گون ده‌ن

روزگاریم سیاه اولور اولسون

قتلینه صف چکیب او کیپریک‌لر

هر بیری بیر سپاه اولور اولسون

حسنووون مین چیچک لی باغیندان

قسمتیم بیرجه آه اولور اولسون

فتنه جو ساچلارین وئریب فتنه

فضل و دانش گناه اولور اولسون

شاهی‌ام من ده نکته بین لر تک

شوکتیم اشک و آه اولور اولسون

ایندی کی شهریاریمیز گئتدی

هر گدا هاردا شاه اولور اولسون

عسگرشاهی اردبیلی

بیر ملک گورکم لی سیما گورموشم

ای جماعت بیر ملک گورکم لی سیما گورموشم

درس آلین من ده‌ن کی من صورت ده معنا گورموشم

کیپریگ ایملن آچیمیشام بیر قاره زولفون حلقه سین

اوردا افلاطون گزه‌ن معنانی پیدا گورموشم

قانلی اشک ایلن یویوب پاک ائتمیشم بو گوزلری

باخمیشام زیبا اوزه جنات الاعلا گورموشم

کیم دئسه یوخ دان وار اولماز سویله ین ای بی خبر

من یوخو وار ائیله ین بیر چشم شهلا گورموشم

سورماین محشر سوزون علامه‌ده‌ن من ده‌ن سورون

من قیامت قالدیران بیر قد رعنا گورموشم

یئرده هوندور داغلاری حیران ائده‌ن بیر سرو قد

گوگ ده گون ده‌ن باج آلان بیر ماه سیما گورموشم

عارفه جان بخش ائده نده لطفی ای دل باخمیشام

عاشق این جانین آلان دا حسنی جانا گورموشم

کلمه کلمه لب لرین ده‌ن سوز آچان چاغلاردا من

شدده شدده گوهر و یاقوتی رسوا گورموشم

عشق اوخوایلان کیپریگ این نقش ائتمیشم جان لوحینه

غیب سرین نقش ده یا بیلمیشم یا گورموشم

اولماسا علم‌ایم ده دولغون تجربه‌ام وار (شاهیا)

باش دا کی آغ توک لریم سویله‌ر کی دنیا گورمیشم

عسگرشاهی اردبیلی

ساغرینی حزن ایله دولدور

گه‌ل اورک ساغرینی حزن ایله دولدور حالا باخ

آجی خول دان آسیلی جان کیمی شیرین بالا باخ

ای الف قد دوشوب آردینجا اورک‌لر سورونور

گورمه‌ک ایسترسن اگر محشری دون بیر دالا باخ

دئدیم ای پیر ایکی دنیا اولو بیر نقطه یه جمع

دئدی شبهه‌ن وار اگر دلبر اوزونده خالا باخ

آتام ائیلردی سفارش می و نی دن چکین ام

زاهدین حرفی دی بو حرف کال اوغلو کالا باخ

قوجا دنیا فئلی مغرور ائله میش شخصه دئین

رستمین تورپاغینی بو یئله وئرمیش زالا باخ

عاقبت داشدا دا تاثیر ائله دی شعرلریم

حجت ایسترسن اگر شیخ ائدن استقبالا باخ

هوس و حرص ایله شاهی ده دئدیم ال بیر اولوب

دئدی قوزقونلارا گاهی قوشولان قارتالا باخ

عسگرشاهی اردبیلی

گونش دوشمزدی گوزدن

باشیم تک بیتدی آق توک‌لر قاشیم دان

گئنه دیوانه لیک چیخماز باشیم دان

اوتن گون اوز قولاغیم لن ائشیتدیم

آراز ائیلردی صحبت گوز یاشیم دان

سو اوستونده حیاتیم نقش لنمیش

نصیبیم اوددو اما نقاشیم دان

گلر بیر گون اوزوم دن اوپمه ین لر

اوپرلر تورپاغیمدان یا داشیم دان

گونش دوشمزدی گوزدن گر اولایدی

ضیالی بیر گونوم آلتمیش یاشیم دان

یاوان آلچاقدی یا منت لی یاغ لی

جوابین تاپمیشام دن سیز آشیم دان

من ایلن غم ائکیز قارداش دی شاهی

شکایت ائتمه رم من قارداشیم دان

عسگرشاهی اردبیلی

اندیشه‌ام اوچموش

اندیشه‌ام اوچموش ای دل گوگده‌ن گوگه قوناق دیر

نیلیم کی یار شیرین اندیشه ده‌ن قاباق دیر

گوستردی صورت اول شاه گیزلت جمالین ای ماه

گوزسه سنی دییر آه آی دیر بو یا اوراق دیر

زاهد اگر ووروور می عیب ائتمه سن ده وور نی

ایمانی یاندیران شیء آتش دگیل فراق دیر

من بیلمیره‌م او اینجه بئل دیر و یا دوشونجه؟

من بیلمیره‌م او غنچه جان دیر و یا دوداق دیر؟

چک خلقه تیر ابرو ائت ملتین قانین سو

باخما بویورسا یارو ملت شاها دایاق دیر

هر رنگه امر ائدیرسن اول رنگه چئوریلیم من

خلقی بو گون دیکلده‌ن دانش دگیل بویاق دیر

ای هجره مبتلالر من تک یانان گدالر

سلطانیمیز یاتیب گر اللاهیمیز اویاق دیر

بیر قاره زولفه باغلان قول اول بیرینه داغلان

درک ائت بونو آی اوغلان آزاده لیک قاچاق دیر

ظالم کی قلبی داش دیر فکرائتمه بینی بوش دیر

چوخ گوزده اگری خوش دی چوخ یئرده باش ایاق دیر

شاهی یانیب یوووشدو توفانیلن قووشدو

آتمیش یاشین سوووشدو اما گئنه اوشاق دیر

عسگر شاهی اردبیلی

نگاهی به قالب بایاتی در ادبیات آذربایجان

عاشیق 

«بایاتی»های آذربایجان الفاظ بی‌تکلف و روانی هستند که عشق‌ها و آمال و آرزوهای مردم آذربایجان را در محتوای خود جای داده‌اند.این بایاتی‌ها در واقع اساس کلام موسیقی فولکلور آذربایجان را که سرچشمه افکار توده‌های گذشته این ملت است را تشکیل می‌دهند.

تنوع و رنگانگی مضمون از جنبه‌های برجسته و مشخص بایاتی‌های آذربایجانی است، ضمن آنکه عشق جایگاهی ویژه در بایاتی‌ها، دارد.عشقی که در بایاتی‌ها جان می‌گیرد و بارور می‌شود، عشقی است قابل لمس که از راز بقای حیات سرچشمه می‌گیرد و با احساسات پسندیده انسان دوستی جاری می‌شود.

اعتقادات، آداب و رسوم، فضایل و خلق و خوی قوم‌ها در تحریر بایاتی‌ها همراه با موسیقی‌هایی در مایه غم انگیز شالوده‌ی اساسی بایاتی‌های آذربایجان است.

البته آنچه که در زبان آذری در خواندن بایاتی‌ها اهمیت پیدا می‌کند، لحن خواننده آن است؛ به گونه‌ای که این خواننده است که به اقتضای ذوق و قریحه خود و با تغییرات و اضافاتی که با سلیقه خود به بایاتی‌ها اضافه می‌کند، باعث جان گرفتن بایاتی می‌شود.

پنجره نین میللری

آچیپ قیزیل گوللری

اوغلانی یولدان ایللر

قیزین شیرین دیللری

از پشت میله‌های پنجره‌ای که در آن گل‌های سرخ روییده است، حرف‌های شیرین معشوق، عاشق را شوریده تر می‌کند.

برخی از بایاتی‌ها که شادند، در عروسی‌ها و مجالس شادی خوانده می‌شوند. به این نوع آوازها «دیل جالمانی» می‌گویند. البته با کمی تامل و تفحص می‌توان به نخستین دستمایه‌های موسیقی آذربایجان از این آوازها دست یافت.

بایاتی‌ها از نظر انسجام شکل، وسعت مضمون، ترنم موسیقی و تموج ذوق و احساس در ردیف جذاب‌ترین و شورانگیزترین آثار بدیع فولکلوریک جای می‌گیرند. این نغمه‌های نغز و دلکش که از زندگی و عواطف و راز و نیازهای مردم ساده و پاکدل مایه می‌پذیرند و در قالب الفاظی روان و بی‌تکلف جای می‌گیرند؛ از چنان لطف و خلوص و صراحتی برخوردارند که به خصوص وقتی با آهنگ ویژه خود خوانده شوند، عنان از کف می‌ربایند و سرشک بر چهره احساس می‌افشانند.

ارادت و اعتقاد مردم ساده‌ی صحرا و شهر و روستا به این آثار موزون و دلفریب تا بدان پایه است که بایاتی‌ها را حسب حال و آیینه‌ی سرنوشت نمای خویش می‌پندارند و به هنگام ملال و سرگشتگی به آن توسل می‌جویند و به عنوان تفأل از آن مدد و مراد می‌طلبند.

ادامه مطلب ...

ادبیات فارسی در آذربایجان

سرزمین آذربایجان در دل ایران پهناور و کهن که یکی از گاهواره‌های دیرین حکومت و تمدن است، قرار دارد.به همین سبب در طول تاریخ و در تمام ادوار اهالی آذربایجان با مردم دیگر نقاط ایران، ریشه‌های فرهنگی و تمدنی همگون داشته‌اند و ریشه‌های دینی و مذهبی آنها یکی بوده است.

سرزمین آذربایجان آن سوی ارس در دل همین اشاره قرار می‌گیرد.بدین سبب، مجموعه سرزمینی آذربایجان یکی از سرچشمه‌های غنی شعر فارسی بوده که علیرغم ترک زبان بودن ساکنان این سرزمین در شکوفایی و تجلی شعر فارسی نقش ویژه‌ای داشته است.نام بردن از این شاعران نامی آذربایجان که شعر فارسی سروده‌اند ستون بلندی را می‌طلبد.بدین سبب با وجودی که بخشی از این سرزمین از ایران جدا افتاد اما ریشه کهن و عمیق به هم پیوسته بار و بر آن را از دل یک چشمه سیرآب می‌کند و تعلق خاطر به منویات فکری و فرهنگی مشترک همچنان در دل‌های مردمی‌که در آن سوی ارس در جمهوری آذربایجان می‌زیند چونان شعله‌ای گرمی‌بخش روابط همدلانه است.پس تعلق خاطر آنان به ویژه فرهیختگان آن دیار به زبان و ادبیات فارسی به صورت موضوعی غریب و تازه نیست بلکه استمرار جریان ژرف تاریخی است که در مسیر خاص خود همچنان به پیش می‌رود.در آذربایجان، همواره به زبان و ادبیات فارسی علاقه‌ی وافری وجود داشته است و این خیلی طبیعی است، چرا که در طول اعصار گذشته این زبان در آذربایجان جایگاه ویژه‌ای داشته و اکثر ادیبان و شاعران آذربایجانی، آثار گران‌بهای خود را با این زبان نگاشته‌اند.