معجز شبستری کیم دیر؟

شاعیر میرزا علی معجز شبستری تبریزین شمال شرقینده واقع اولان شبستر شهرینین اهلی دیر. او 1252 شمسی ایلینده آنادان اولوب و حاجی آغا آدلی بیر تاجیرین اوغلی دیر. میرزا علی تحصیلاتین بیر کؤهنه اصول مکتبینده مشغول اولموش و اؤز یازدیغینا گوره آتاسی اونون 16 یاشیندا اولان زامان وفات ائدیب و قارداشلاری اونی استانبولا دعوت ائتمیشدیلر. معجز استانبولدا چوخ حکایت و ادبیات و تاریخ صاحه سینده یازیلان رمان لارین اوخوماقی ایله مشغول اولموشدیر. معجز 30 یاشا چاتاندا غربتی ترک ائدیب و اؤز وطنی شبستره مراجعت ائتمیشدیر و ان عزیز اوقاتینی شیخ محمود شبسترلی نین توپراغی کناریندا کئچیریب و شعر یازماغا مشغول اولموشدیر.

اثرلریندن واضح گورونور کی شاعیر اجتماعی حیات باره سینده بؤیوک و گؤرکملی آددیملار گوتوروب. مثلاً دئیر کی:

چون قاییتدیم وطنه آچما دهانین دئدیلر

دینمه دانیشما و ترپتمه زبانین دئدیلر

دئدیم اللاهه باخین ائتمه یین آخر اولدوم

گر بوجور ائتمیه سن چوخدی زیانین دئدیلر

شاعیر اوز زندگانلیغیندا بئله یازیر: "وطنه قایداندان سونرا یوردومون حالینی گؤروب نوحه خوانلیغا باشلادیم! منیم نوحه خوانلیغیم آخوندلارین خوشونا گلمه دی و منه محاربه اعلانی ائتدیلر. 26 ایل ووروشدوم. خیرات وئردیلر منی دعوت ائتمه دیلر، طوی اولدی منی چاغیرمادیلار، یعنی یازدیم و گوشه کناردا باشا آپاردیم."

او اؤز شعرلرینده خرافات اصول لاری و جهالت و ظلالته سوق ائدن عادت و مرض لری تنقید ائدوب، اینسانلاری یاخشی شرح لر و گؤزل شعرلر وسیله سی ایله مدنیت و اجتماعی حقوق سمتینه سوق ائدیب و هئچ بیر زاددان قورخوسی یوخموش.

شعرلریندن نمونه لر عزیز اوخوجولاریمزا تقدیم اولونور...

«راز و نیاز»

اولسون گرک الله یله بیر راز و نیازم

ماه رمضاندا

هیچکس دییه بولمز که عبادت نیه لازم

بو کون و مکاندا

اون آلتی ساعات قویمارام هیچ آغزیما بیر شئی

گاهی یاتارام گه دورارام گه ایده رم قی

هر وقت آجالسام ییه ره م ات ایچه رم می

غم چکمرم اصلا اولا گر فوت نمازیم

علیشاهدا مایاندا

اما یمرم من اوروج ای اسعد کاظم

الا آجالاندا

قرآن اوخورام صبحدن آخشامه کیمی من

تزور ایده رم صاحب عمامه کیمی من

حلوا ییه رم خلوتی بایرامه کیمی من

اما سنه سویلربونی بو بنده ی ناظم

خلوتده چاتاندا

هرگز یمرم من اوروجی ای اسعد کاظم

سن تک بره جاندا

هرگز دیمرم من سنه سیغاروی یاندیر

چک کوچه و بازارده ماهیتون آندیر

قوی سققلی قیخدیر باشی بقالی دولاندیر

تزویر نچون، سققل و تسبیح دی لازم

ماه رمضاندا

ییخ خلقین ایوین سن بیله ای اسعد کاظم

خوار اولما جهاندا

نسیه ساتارام من سیزه حوری، آلارام پول

اما ئوزوم هر ایل آلارام قیز ائده رم دول

الله منی عاقل یارادوب سیزلری چون قول

سن ایشله قازان ویرییه اشراف واعاظم

هر دور زماندا

چون اونلارا سن فعله سن ای اسعد کاظم

بو عصر وزماندا

 ***

«وئرمز»

منه بیر باده وئر ساقی که می دینه ضرر وئرمز

دلیل محکم ایستر ادعا بوش سوز ثمر وئرمز

سوروشدیم ساقیا میخانه ده بیر مرد کاملدن

فلک مرد سخندانه نه دندر سیم و زر وئرمز؟

دیدی سیم و زریله سینه سین تزئین ایدر عورت

او ناقصلر ایچوندر کامله ناقص اثر وئرمز

جواهر در سوزی مرد سخندانن حقیقتده

که سلطان هر لیاقتسیز کسه لعل و گهر وئرمز

دییرلر روزه داره حق ایدر یوزمین شهر احسان

اونا بیر استکان چای ویرمین یوز مین شهر وئرمز

خراب ایلر اوشاقین کله سین اوهام و افسانه

ضرر طفل دبستانه عمو زیر و زبر وئرمز

عوامین باشینا نوختا ووروبسان اطلاعم وار

او ایششه کلر سنه دولما وئره ر اما بشر وئرمز

منه لعل لبین یانننده بیر یر ویر ایا مطرب

دییه ر لر شیخ طولانی سنه جنتده یر وئرمز

مرخص قیل یوزوندن بیر ئوپوم ای دلبر رعنا

که هر کس بیر کونول شاد ایلیه الله کدر وئرمز

بو گون ملت نیه محتاجدر اوندان بیان ایله

گوی علمین بیلمک ایران اهلنه نفت و شکر وئرمز

بوراخ هاروتی ماروتی، گئتیر میدانه باروتی

سپاه دشمنه قارداش آیه الکرسی خطر وئرمز

او گوی که گورمیوب عمرینده بیر یول بینوا واعظ

بزه بحث ایلر اوندان گوردیگی یردن خبر وئرمز

رعیتدن آلار باج و خراج هر گون قلندرلر

ولی عمرینده بیر شاهی بیزه صاحب تور وئرمز

آلوبدر دوره سین دشمن وطن فریاد ایدر آغلار

یاتوب اهل وطن راحت اونا سه س بیر نفر وئرمز

ویره ر دشمن جوابین ساده رو بیر چکلی اوغلانلار

زنخدانی مسقل، باشی قیر خیخ نوحه گر وئرمز

خدا ویردی گلوب تنگه الینده معجزین یاران

بودا «من شاعرم» درد و لنین حقین ییر وئرمز