دریای محیط

دریای محیط جوشه گلدی

کون‌ایله مکان خروشه گلدی

سرّ ازل اولدی آشکارا

عارف نئجه ائیله‌سون مدارا

هر ذرّه گونش‌دن اولدی ظاهر

توپراغه سجود قیلدی طاهر

نقاش بیلیندی نقش ایچینده

لعل اولدی عیان بدخش ایچینده

آجی سو شراب کوثر اولدی

هر زهر نبات شکّر اولدی

تریاک مزاجی توتدی آغو

لؤلؤی مدوّر اولدی دارو

کلّ یئر و گوگ حق اولدی مطلق

سؤیلر دف و چنگ و نی انا الحق

معشوق‌ایله عاشق اولدی بیر ذات

محو اولدی وجود نفی و اثبات

هر قطره محیط اعظم اولدی

هر ذره مسیح و مریم اولدی

تاش و کسک اولدی ورد نسرین

فرهاد ایله خسرو اولدی شیرین

مسجود ایله ساجد اولدی واحد

مسجود حقیقی اولدی ساجد

ایمان‌ایله کفر بیر شی اولدی

تاتلوایله آجی بیر می اولدی

شرکت آرادان گتوردی وحدت

وحدت‌دن آچیلدی باب رحمت

جان‌ایله تن اولدی بیر حقیقت

بیریکدی شریعت و طریقت

اشیا ایکی لیکدن اولدی خالی

باقی احد اولدی لایزالی

ای طالب اگر دگیلسن اعمی

گؤر وعده‌ی کلّ من علیها

رفع اولدی حجاب ماسوی الله

القدرة و البقاء لله

غیر اولدی حجاب و وجه قالدی

بحر اولدی شوُکیم، بو بحره دالدی

گر آچوق ایسه بصیرتین باخ

گؤر سنده حقی و گئتمه ایراق

چون مؤمنه، مومن اولدی مرآت

مرآتونه باخ، اوندا گؤر ذات

بیل سن سنی کیم نه جسم و جان‌سان

مقصود وجود کن فکان‌سان

هر کیمسه کیم، اسریدی می‌دن

حیّ ابد اولدی ذات حی‌دن

نفسین تانیدی، بیلدی ربیّ

توحید یولوندا اکدی حبّی

ای حقدن ایراغ اولان عزازیل

گر دیو دگیلسن، آدمی بیل

آدمده تجلّی قیلدی الله

قیل آدمه سجده اولما گمراه

شیطان لعینه اویما زینهار

اونون سؤزونه اینانما ای یار

چالیندی قیامتین نفیری

ای ساغیر ائشیتمدین صفیری

حشرین گونی گلدی، اویخودان دور

اینانماز ایسن گؤزونی آچ گؤر

اویخودان اویان کی محشر اولدی

گؤر نئجه زمانه پر شر اولدی

نشر اولدی، اویان، قورولدی میزان

حشر اولدی، اینان، بیلیندی یزدان

چون محرم قل کفی دگیلسن

بیگانه‌سن آشنا دگیلسن

هر کیمسه که تانیدی بو جانی

بیر ذرّه‌یه سایمادی جهانی

یئردن چیقا گلدی دابة الارض

اوش وصف‌نی ائیله‌دیم سنه عرض

هم خاتم و اوش الیمده فرمان

یعنی کی منم بو گون سلیمان

موسی منم، اول عصا الیمده

حقدن ازلی قیلیچ بئلیمده

مشرک‌دن ائدر موحدی فرق

ایوای اونا کیم، ایشی اولا زرق

خلقون آلینه باسار عصایی

یعنی که بیلین بو استوایی

نیچون‌که، بو استواده در حق

اول مالک ملک وحی مطلق

حق‌دن بو صراط مستقیمی

بیل‌سن که بودور حق‌ین نعیمی

هم جنت و حور و هم لقادیر

رحمان‌ایله عرش استوادیر

گر سن کئچه‌سن بو استوادن

آزاد اولاسان قامو بلادن

یوزون بو جهت‌دن اولدی بیضا

من فضل الهنا تعالی

فضل ایستر ایسن حقیقته وار

سعی ائیله بو ایشه، قالما زینهار

الفاظ نسیمی گؤر نه جان‌دیر

دریای محیط کن فکان‌دیر

بو بحره دالیب دورور نسیمی

یعنی ندیر اول زرایله سیمی

شاعر: عمادالدین نسیمی

دوشموش معنبر سنبلون

دوشموش معنبر سنبلون خورشید تابان اوستونه

شول رسمله مشکین بنین گلبرگ خندان اوستونه

رخسارین اوزره زلفونی هر کیمسه کیم، گوردی دئدی

باخین بو کفری کیم نئجه، داغیلمیش ایمان اوستونه

کونلومی ویران ائیلرم، مهرین یئرین جان ائیلرم

عشقین منه شان ائیلرم، دوشدی غمین جان اوستونه

یاقوت‌له ریحان خطین، ای قوت جان، شکر لبین

شول رسمه کیم دوشموش دورور خضر آب حیوان اوستونه

نور تجلّی سرّنی گور دی یوزونده گوزلریم

گورکیم، نه صورت باغلامیش بو چشم گریان اوستونه

درد محبت عاشقه درمان یئتر، وار، ای حکیم

هر دم منه مین دردیلن آرتیرما درمان اوستونه

عشقینده ای جان و جهان، گر چه نسیمی خاک اولور

دورموش سنینله تا ابد اول عهد و پیمان اوستونه

شاعر: عمادالدین نسیمی

اغیار الماسون

سن منه دلبر یئترسن اوزگه‌لر یار اولماسون

بیر اولور یار ایکی اولماز، ایکی زنهار اولماسون

باغریمی دوغرار فراقین خاری، ای جنّت گولی

نوبهار اولسون، گول اولسون، آرادا خار اولماسون

ای سکز جنات عدنین باغ و بستانی یوزون

گولدن آنین گلشنی بی برگ و بی بار اولماسون

کیمکه دیداریندن اوزگه نسنه ایستر، یادیلر

یئتمسون حقدن نصیبی، اهل دیدار اولماسون

فرقتین دردی منی بی‌خواب و گریان ائیلدی

دشمنین عمری دوکنسون بختی بیدار اولماسون

توتموشام عشقینله پیمان، قیلمیشام حسنونله عهد

آندن اوزگه عهد و پیمان، قول و اقرار اولماسون

یاپیجی حقدیر، خرابی اول یاپار معمور ائدر

حق یاپان معموره آیروغ کیمسه معمار اولماسون

زلفونون داریندا، شاها، آسیلان منصور ایدی

هر که منصور اولمادی، زولفونده بر دار اولماسون

اولموشام عینین کیبی بیمار، عشقیندن جدا

یارب او نرگسدن اوزگه کیمسه بیمار اولماسون

ای نسیمی، قیلما یارین سرّینی اغیاره فاش

تا که یار اولسون بو سرّه محرم، اغیار اولماسون

شاعر: نسیمی

هلاله دوندی

هلاله دوندی قمر، قاشلارین هلالیندن

بویاندی قانه قیزیل گول، یناغین آلیندن

چلب* سنی نئجّه شیرین دوداقلو یاراتمیش

که سلسبیل اوتانور لبلرین زلالیندن

آیین هلالی اگر چه گونشدن آلور نور

بو آیی گورکه گونش نور آلور هلالیندن

قرا بنین** نه عجب طرفه حاله دوشموشدور

بو حالی بیلمینین هیچ سورما حالیندن

طویل‌دیر ساچینین قصه‌سی و سرّی دقیق

اگر اینانمز سن سور بو نکته خالیندن

نه حسن اولوربو، نه صورت علیک عین الله

که دنگ اولور گوزیجک عقل آئین کمالیندن

جفاده یانا- یانا گورکیم، نه لر چکرم

بو عین فتنه‌لو یارین جفا و آلیندن

جفالری نه قدر آجی ایسه یئی‌رک*** دیر

آئین آجیسی رقیبین یاغیله بالیندن

نگاردن دیلگیم وصل ایدی روا اولدی

منی آییرما الهی آئین وصالیندن

چلی نسیمی‌یه چون اکسیک ائیلمز بیر شال

نه اطلسیندن اومار کیمسه‌نین نه شالیندن

*- چلب= تانری، یارادان

**- بن= خال

***- یئی‌رک= یاخشی‌راق

شاعر: عمادالدین نسیمی

فصل نو باهار

ساقیا دولدور قدح چون یئتدی فصل نو باهار

مرغزار اولدی چمن سویله ر چمنده مرغ زار

گول چمنده پادشاه اولدی بزتدی مجلسی

لاله گلدی قوللوغا توتدی شراب خوشگوار

صبحدم بستانه ساری گل گشت اوچون عزم ائیله دیم

باغچادا گوردوم کی چیخمیش بیر حبیب گلعذار

دیشی اینجو، گوزی جادو، خالی هندو، بئلی مو

ساچی سنبل، خالی فلفل، اوزی چون گل، آغزی دار

خوب منظر، گوزی کافر، کیپریگی خنجر، قاشی یای

قد صنوبر، بویی عرعر، لاله ی تر، شول نگار

یوزی نون و گوزی عین و اوزی ری قامت الف

ساچی جیم و خالی میم و یوزی نقطه خط غبار

دلبریم بیر قیل بهاسی قیمتی دورد اقلیمه

بیری مصره، بیری چین و بیری هند و بیری لار

معرفتدن کوثر اولدی هم «نسیمی» چاکری

نسبتی یوخدور اونونلا عین دین و اختیار

نسیمی

باهار اولدی

باهار اولدی گل ای دلبر تماشا قیل بو گلزاره

بوراخدی غنچه لر پرده، بشارت بولبول زاره

شقایق پرده دن چیخدی بویاندی باغ ایله بستان

ایرشدی گلشنی حسنون بویاندی رنگ ازهاره

منی منع ائتمه ای زاهد، گوونمه ذکره ای صوفی

کی سن مغرورسان ذکره منم مشتاق دیداره

کی هر بلهم اضل بیلمز ندور کی عشقین احوالی

ایرشمز قاصرین عقلی بو مغلق سر اسراره

عبیر و مشک و عنبر تک ریاحین دن چمن دولدو

سحرده طعن ائده ر ساچون نسین مشک تاتاره

کی چیخدی غنچه دن سنبل گریبان چاک ائده ر من تک

دلیندی غصه دن باغریم، سن ائتمه اوره گیم پاره

چمنلر مختلف اولدی هزار الوان چیچک لردن

آچیلدی نرگس و لاله و نسرین، شکوفه گلدی اشجاره

آچیلدی نرگس و لاله توتوبدور یاسمن چادر

سؤیودلر ارغوان تیتره ر، قمیشلر یئتدی انهاره

بنفشه گول تماشاسی غنیمت بیل کی بئش گوندور

ساتار معشوقه گول حسنون خریدار اول بو بازاره

ییغیلدی جانینا جانی، دمی عیسی نسیمی نین

وصال دردینه درمان ایرشدی جان بیماره

نسیمی

قدرینی بیلمز

فراقی چکمه ین عاشیق، وصالین قدرینی بیلمز

جمیله اولمایان واصیل، جمالین قدرینی بیلمز

شب اسراده قوسینین ایکی نصف ائیله دی آیی

بو معجزدن اولان غافیل، هلالین قدرینی بیلمز

دوداغین سلسبیلیندن خبردار اولمایان جانسیز

اونون ماهییتی اود دور، زلالین قدرینی بیلمز

مدور نقطه ی خالون، ببک دن عینینه قوندی

ببک سیز قالسین اول گوزکی بو خالین قدرینی بیلمز

نهالون اعتدالیندان، اوتانار سدره و طوبی

بو قدی بنزه دن سروه، نهالین قدرینی بیلمز

سنی سندن دیلر کونلوم، نه دونیانین زر وگنجین

کی اول مالی سئون جانسیز، بو مالین قدرینی بیلمز

اوزوندور پرده آللاهین یمینی، کعبه سی، بیتی

یمینی بیلممیش هر کیم شمالین قدرینی بیلمز

گونش ماه تمامیندن زواله اوغراشور هر گون

نه دن شول آفتابی بی زوالین قدرینی بیلمز

لب لعلون وصالیندان جدا اولماق منه دوشمز

بو ذوقی بیلمه ین صوفی، بو حالین قدرینی بیلمز

"نسیمی" صوفی دگیشمز غموندن گئیدیگی شالی

کی اول صوفی صفاسیزدور بو شالین قدرینی بیلمز

نسیمی

گل

فرقتوندن یاندی باغریم اوره گیم قان اولدی گل

گل کی رخسارون بو مرده جسمه جان اولدی گل

دونیانین ناز و نعیمی، باغ و بستانی منه

سنسیز ای سولطان خوبان بند و زندان اولدی گل

ایستدی لعلین فراقی جانیمی یاخماق ولی

شوقه یانمیش جانه لعلین آب حیوان اولدی گل

اول کونول کی دایمن ایشی سنونله وصل ایدی

یاندی شوقوندان اسیر درد هجران اولدی گل

جانیمین جانی وصالیندور وصالوندان اونی

تا کی اییردی فلک بیچاره بیجان اولدی گل

عاشقین باغ و گولستانی اوزون گلزاریدیر

هانسی گولزارین گولی گول سوز گولیستان اولدی گل

جنتین صحنینده طوبی واله و حیران و مست

قامتون حسنونده ای سرو خرامان اولدی گل

تا منی تقدیر یزدان ایله دی سندن جدا

کونلومون حالی پریشان دیده گریان اولدی گل

معجزاتوندان یاناغون، محکماتوندان ساچون

خار و خاشاکی جهانین ورد و ریحان اولدی گل

بحر بی پایانه شوقون جانیمی غرق ایله دی

گؤر نه بیداد ایله دی هجرون نه طوفان اولدی گل

بو نسیمی سندن آیری بیلدیگیم یوخدور وجود

درد و درمان، وصل و هجران، جمله یکسان اولدی گل

عماد الدین نسیمی

عمادالدین نسیمی نین زندگینامه سی

سیّد علی عمادالدّین نسیمی(1404-1370میلادی)، آذربایجانلی عاریف و شاعیر حیاتی: عمادالدّین نسیمی 1370 میلادی ایلده دونیایا گلیب، دوغوم یئری شیرواندیر، بعضی تحقیقاتچیلار اونون باکیدان اولدوغونو ایدیعا ائدیر، بعضی لری ایسه نسیمی نین دوغوم یئرین شیروانشاهلارین پایتختی شاماخینی گؤستریرلر.

شاعیرین آتاسی سیّد محمّد شیرواندا یاخشی تانینان شخصیتلردن ایدی. نسیمی نین بیر قارداشی دا واریدی. اونون شاماخیدا یاشادیغی، شاه خندان تخلوصو ایله شعرلر یازدیغی و حاضیردا بو آدلا تانینان قدیم قبریستان لیقدا باسدیریلدیغی معلومدور. ایسلامدان سونراکی دؤورده شاماخی ایری مدنیت مرکزلریندن بیرینه چئوریلیر. بورادا چوخلو مکتب، مدرسه، بوتون شرقده مشهور اولان شئعر و موسیقی مجلیس لری فعالیت گؤستریردی، زنگین ایجتیمای و شخصی کیتابخانالار دا آز دئییلدی. پایتختدان بیر قدر کناردا، ملهم(Məlhəm) آدلانان یئرده مشهور شاعیر خاقانی نین عمیسی- عالیم و حکیم کافی الدّین- طرفیندن یارادیلمیش دارالشّفا طیب آکادئمیاسین دا فعالیت گؤستریردی. شاماخیدان بوتؤو بیر شاعیر و عالیملر پلئیاداسی چیخمیشدیر کی، اونلارین دا آراسیندا بؤیوک صنعتکار افضل الدین خاقانی نی خوصوصی قئید ائتمک لازیم گلیر. نسیمی نین مکتب ایللری بئله بیر موحیطده کئچیب.

شاعیرین اثرلری نین تحلیلی گؤستریر کی، نسیمی شاماخیدا او دؤورون ان یاخشی اونیوئرسیتئتلری نین طلبینه جاواب وئره جک بیر درجه ده کامیل تحصیل آلا بیلیب. او، کلاسسیک شرق و قدیم یونان فلسفه سینی، هابئله ادبیاتینی گؤزل منیمسه میش، موسلمان و خریستیان ایلاهیاتی نین اساسلارینا بلد اولموش، طیب، آسترونومییا و آسترولوگییا، ریاضیات و منطیق ائلملرینه دریندن یییلنمیشدی. او، دیللری ائله یاخشی اؤیرنمیشدی کی، آذربایجان، فارس و عرب دیللرینده عئینی درجه ده گؤزل شئعرلر یازا بیلیردی. اونون آذربایجانجا شئعرلری نین دیلی هم زنگینلیگی، هم ده خالق نیطقینه یاخینلیغی ایله سئچیلیر، آتالار سؤزلری، ضرب-مثللر، حیکمتلی سؤزلر بورادا چوخلوق تشکیل ائدیر. نسیمی نین روبایلری آذربایجان خالق شئعری نومونه لری اولان بایاتیلارا چوخ یاخیندیر.

نسیمی نین پوئزییاسیندا آذربایجانین، ائلجه ده دیگر شرق اؤلگه لری نین مشهور عالیم و شاعیرلری نین آدلاری تئز-تئز خاطیرلانیر. بونلاردان ابن سینا، خاقانی، نیظامی، فله کینی(فلکی)، حلاج منصور، فضلوللاه نیمینی(فضل الله نعیمی)، شئیخ ماحمود شبوسترینی(شئیخ محمود شبستری)، اؤوهه‌دی ماراغایینی(اوحدی مراغه ای) و باشقالارینی گؤستره بیلریک.

حروفیلر تئیمورلنگ طرفیندن جیدی تزییقلره معروض قالدیغی بیر واختدا نسیمی وطندن دیدرگین دوشوب، عراق، تورکییه، سورییه دا یاشاماغا مجبور اولوب. حروفیلیک تعلیمی اساسیندا ایره لی سوردویو پانتئیست ایدئیالاری اوستونده حلب شهرینده اعدام اولونوب.

نسیمینی تبریزی نیسبه سینده تقدیم ائدن ابن العیماد حنبلی یازیر: او، حوروفیلرین شئیخیدیر، حلبده ساکین ایدی، طرفدارلاری چوخالدی، بیدتی آرتدی، ایش او یئره چاتدی کی، سولطان اونون اؤلدورولمه سینی امر ائتدی، بوینو وورولدو، دریسی سویولدو، چارمیخا چکیلدی.

نسیمی 3 دیلده یازیب. او، اؤز ایدئیالارینی پئشکار فیلوسوف کیمی آیریجا تراکتاتلاردا بیتکین سیستئمده وئرمه ییب، چونکی مییانجی نین، ایبن عربی نین گئنیش اهاته لی سوفی- فلسفی اثرلریندن سونرا بو مضموندا تراکتاتلار یازماغا او زامان بلکه ده احتییاج دویولموردو. حوروفیلیگین نظری اساسلارینا گلدیکده، نعیمی نین اثرلرینده او آرتیق ایشله نیب حاضیرلانمیشدی.

 فلسفه سی

نسیمیده هر ایکی قروپ- مؤعتدیل و ایفراط سوفیلرین تاثیری آیدین دویولور. نسیمی آللاهی درک ائتمکله مؤوجود چوخلوغون هئچلییه وارماسی، هر شئیین واحید وارلیغین تظاهورو اولاراق قالماسی فیکرینه شریک اولور: فانیی موطلق اولموشام، حاقلایام، حاق اولموشام. " نسیمی ایدراکدا یقینلیگین علمی، یقینلیگین عئینی، یقینلیگین حاقیقتی مرحله لرینی نظردن کئچیریب. بیرینجیسی، بیلیک، ایکینجیسی، گؤرمه و اوچونجوسو حاقا چاتماقدیر.

مونوتئیست سوفیلرین وارلیق تعلیمی نین اساسیندا کرئاتسیونیزم نظریییه سی دورور. بو، سوفی ادبیاتدا قوراندان گؤتورولموش " کون! فه کانه " (ول! اولدو!) ایله گؤستریلیب. سونرالار بو ائهکامین اساسلاندیریلماسی اوچون بیر حدیسدن ایستیفاده ائدیبلر: من گیزلی بیر خزینه ایدیم، ایسته دیم کی، تانینیم. روحلاری و اینسانلاری یاراتدیم کی، تانینام. نسیمی "اول! ولدو" ایفاده سینه کاف(ک) ایله نون(ن)، همین حدیسه ایسه "کونتو کنزن" دئیه دفعه لرله ایشاره ائدیب. لاکین همین ایفاده لری پانتئیست مضموندا ایشله دیب.

نسیمی نین پانتئیزمینی سوفیلردن فرقلندیرن باشلیجا خوصوصیت اونون حوروفی رمزلریندن ایستیفاده ائتمه سیدیر. 28، یاخود 32 حرف، اونون موهوم ایفاده واسیطه لریندندیر.

نسیمی نین اثرلرینده "حاق" ایله "جومله عالم" آراسینداکی عئینیت اوچون "اینسان" آنلاییشیندان ایستیفاده اولونور. بئله کی، "اینسان" ان گئنیش حجمده "آللاه" حاقیندا، ان زنگین مضموندا ایسه "جومله عالم" ، یاخود اونون تظاهورلری حاقیندادیر. ان گئنیش حجملی آنلاییش اولان "حاق" ایله عئینیلشدیریلن "من" آنلاییشینا یالنیز بوتون مؤوجوداتین موطلق مجموعسو برابردیر. اکس تقدیرده، "من" هر شئیه شامیلدیر، اونا شامیل اولان ایسه یوخدور. آللاهی طبیعتدن آیری حساب ائتمگی کورلوق حساب ائدیر.

ئتیکاسی

نسیمی اینسانی نه قدر عومومیلشدیریب موجرردلشدیریب کوسمولوژی حدده ماتدیرسا دا، اونونهیاتدا رئال، ائتیک وضعیتینی، جمعیتده یئرینی اونوتماییب. اونون فیکرینجه، اورک سیخان اوچ شئی وار: بیرینجیسی، یامان قونشو، پیس خاصیتلی دوست، پیس اؤورت. ایکینجیسی، یالانچیلیق، قئیبت، پاخیللیق، عداوت. اوچونجوسو، بؤهتان، اله سالما، کوبود ظارافات.

یارادیجیلیغی

نسیمی دیلین زنگینلیکلریندن قزاللرینده اؤزونمخسوس بیر اوستالیقلا ایستیفاده ائدیب. بعزن شاعیر شئعرلرینی یالنیز خیتاب و ایفاده لی تکرارلار اوزرینده قورور:

نیگاریم، دیلبریم، یاریم، انیسیم، مونیسیم، جانیم

رفیقیم، همدمیم، عؤمروم، روانیم، درده درمانیم…

دیلفروزوم، وفاداریم، جیگرسوزوم، جفاکاریم،

خوداوندیم، جاهانداریم، امیریم، بییم و خانیم.

فیلوسوف- شاعیرین پوئزییاسی چوخ تئز بیر زاماندا اورتا آسیا، تورکییه و ایران خالقلاری آراسیندا پوپولیارلیق قازانیر. حلاج منصورلا بیرلیکده اونون آدی اؤز عقیده سی اوغروندا غئیری- عادی صداقت و جسورلوق رمزینه چئوریلیر. اونون اثرلری بیر چوخ دیللره چئوریلیر و همین دیللرده یازیب- یارادان شاعیرلر اونو تقلید ائدیرلر. نسیمی نین شئعرلرینی خالق آراسیندا آوازلا اوخوماق و اونون حوروفی ایدئیالارینی تبلیق ائتمک اوستونده بیر چوخلاری عذابلارا قاتلاشیر، حتّی جانلاریندان دا کئچیرلر.

یارادیجیلیغی نین ایلک دؤورلرینده نسیمی ده اوستادی نیمی کیمی سوفیزم مؤوقئیینده دایانیر و تانینمیش سوفی شئیخی شیبلی نین تعلیمینی داعوام ائتدیریردی. بو مرحله ده شاعیر اؤز اثرلرینی "حسینی"، "سِیّد حسینی"، "سیّد" تخلوصلری ایله یازیر. لاکین 5 اینجی عصرین سوفی ایران فیلوسوف- شاعیری حسین حلاج منصورون تعلیمی نسیمی نین روحونا داها یاخین ایدی. ایلک دفعه محض او دئمیشدی کی، "من آللاهام!" بو جور کوفر ساییلان فیکیرلرینه گؤره حلاج منصور دایم تعقیبلره معروز قالمیش و نهایت، اؤز عؤمرونو دار آغاجیندا باشا وورموشدو. عقیده سی اوغروندا بو جور فداکارلیق گؤسترمه یه حاضیر اولان نسیمی ده منصورا هئیران کسیلمیش و اؤز اثرلرینده اونو ترننوم ائتمیشدی. ماراقلیدیر کی، شاعیر حوروفی تعلیمینی قبول ائتدیکدن سونرا دا حلاجا وورغونلوغوندان قالمامیشدی. بو سؤزلری موعین معنادا نسیمی نین اوزون مودت سادیق قالدیغی سوفی فلسفه سی هاقدا دا سؤیله مک اولار. بونونلا علاقه دار اولاراق، زومرود قولوزاده یازیر: "نسیمی یارادیجیلیغی نین مرکزینده لیریک قهرمانین عاشیق اولدوغو، اونو یوکسلدن، کامیللشدیرن و اؤز نورونا غرق ائدن گؤزل-آللاه دایانیر. اینسان اوچون ان یوکسک، اولوی دویغو همین سئوگیلی نین ووسالینا یئتیشمک، اونا قوووشماق، اوندا اریگیب یوخ اولماقدیر. شاعیر یازیر کی، عشقی گوناه سایانلارین سؤزلرینه باخمایاراق، او، بو یولدان چکینمیه جک. چونکی یالنیز بو یول اینسانی تانرییا، حاقیقته چاتدیرا بیلر. " داها سونرا اوخویوروق: " لاکین تدریجن نسیمی نین دونیاگؤروشونده سوفیلیک حوروفیلیکله عوض اولونور. بو، هر شئیدن اؤنجه شاعیرین پانتئیست گؤروشلرینده کی دییشیکلیک-ده اکس اولونور. بو گؤروشلرین اساسیندا آرتیق عشق و سرخوشلوق دئییل، حرف، عاغیل دایانماغا باشلاییر. بو زاماندان ائعتیبارن نسیمی فلسفه ده نیمی نین یاراتدیغی حوروفیلییه تاپینیر و اونون اساس مودعالارینی تبلیغ ائدیر. آنجاق نسیمی نین تبلیغ ائتدیگی حوروفیلیک هئچ ده نیمی نین یاراتدیغی تعلیمین عئینیله تکراری دئییل. "

نسیمی یارادیجیلیغی نین آنا خطی اینسانین آللاهلا عئینی لشدیریلمه سی و ایلاهیلیگی ایدئیاسیندان کئچیر. نسیمی نین بو دوشونجه لرینی پوئتیک طرزده ایفاده ائله ین مشهور شئعر ده فیکریمیزی سوبوت ائدیر:

منده سیغار ایکی جاهان، من بو جاهانه سیغمازام،

گؤوهری لامکان منم، کؤونو مکانه سیغمازام

عرشله فرش و کافو نون منده بولوندو جومله چون،

کس سؤزونو و ابسم اول، شرح و بیانه سیغمازام

کؤونو مکاندیر آیتیم، ذاتی دورور بیدایتیم،

سن بو نیشانلا بیل منی، بیل کی، نیشانه سیغمازام

کیمسه گومانه ظن ایله اولمادی حق ایله بیلیش،

حققی بیلن بیلیر کی، من ظنّو گومانه سیغمازام

صورته باخ و معنینی صورت ایچینده تانی کیم،

جیسم ایله جان منم ولی، جیسم ایله جانه سیغمازام

هم صدفم، هم اینجییم، حشرو صیرات ادینجییم،

بونجا قوماش و رخت ایله من بو دوکانه سیغمازام

گنجی- نیهان منم من اوش، عئینی-عیان منم، من اوش،

گؤوهری-کان منم من اوش، بحروو کانه سیغمازام

گرچی موحیطی- اعظمم، آدیم آدامدیر، آدمم،

دار ایله کونفکان منم، من بو مکانه سیغمازام

جان ایله هم جاهان منم، دهریله هم زامان منم،

گؤر بو لطیفئیی کی من، دهرو زمانه سیغمازام

نجوم ایله فلک منم، وهی ایله هم ملک منم،

چک دیلینی و ابسم اول من بو لیسانه سیغمازام

زرره منم، گونش منم، چار ایله پنجو شئش منم،

صورتی گؤر بیان ایله، چونکی بیانه سیغمازام

ذات ایلیم صیفات ایله، قدر ایلیم برات ایله،

گولشکرم نبات ایله، بسطه دهانه سیغمازام

نار منم، شجر منم، عرشه چیخان هجر منم،

گؤر بو اودون زبانه سین، من بو زبانه سیغمازام

شمس منم، قمر منم، شهد منم، شکر منم،

روحی- روان باغیشلارام، روحی-روانه سیغمازام

گرچی بو گون نسیمیم، هاشیمیم، قورئیشیم،

بوندان اولودور آیتیم، آیت و شأنه سیغمازام 

منبع: ویکی پدیا

منده سیغار ایکی جاهان

منده سیغار ایکی جاهان، من بو جاهانه سیغمازام
گؤوهری لامکان منم، کؤونو مکانه سیغمازام

عرشله فرش و کافو نون منده بولوندو جومله چون
کس سؤزونو و ابسم اول، شرح و بیانه سیغمازام

کؤونو مکاندیر آیتیم، ذاتی دورور بیدایتیم
سن بو نیشانلا بیل منی، بیل کی، نیشانه سیغمازام

کیمسه گومانه ظن ایله اولمادی حق ایله بیلیش
حققی بیلن بیلیر کی، من ظنّو گومانه سیغمازام

صورته باخ و معنینی صورت ایچینده تانی کیم
جیسم ایله جان منم ولی، جیسم ایله جانه سیغمازام

هم صدفم، هم اینجییم، حشرو صیرات ادینجییم
بونجا قوماش و رخت ایله من بو دوکانه سیغمازام

گنجی- نیهان منم من اوش، عئینی- عیان منم، من اوش،
گؤوهری- کان منم من اوش، بحرو و کانه سیغمازام

گرچی موحیطی- اعظمم، آدیم آدامدیر، آدمم
دار ایله کونفکان منم، من بو مکانه سیغمازام

جان ایله هم جاهان منم، دهریله هم زامان منم
گؤر بو لطیفئیی کی من، دهرو زمانه سیغمازام

نجوم ایله فلک منم، وهی ایله هم ملک منم
چک دیلینی و ابسم اول من بو لیسانه سیغمازام

زرره منم، گونش منم، چار ایله پنجو شئش منم
صورتی گؤر بیان ایله، چونکی بیانه سیغمازام

ذات ایلیم صیفات ایله، قدر ایلیم برات ایله
گولشکرم نبات ایله، بسطه دهانه سیغمازام

نار منم، شجر منم، عرشه چیخان هجر منم
گؤر بو اودون زبانه سین، من بو زبانه سیغمازام

شمس منم، قمر منم، شهد منم، شکر منم
روحی- روان باغیشلارام، روحی- روانه سیغمازام

گرچی بو گون نسیمیم، هاشیمیم، قورئیشیم
بوندان اولودور آیتیم، آیت و شأنه سیغمازام

شاعیر: عماد الدین نسیمی